Farzandingizning uyqu odatlarini tushunib oling

Yosh ota-onalar uchun moslashishda eng katta qiyinchiliklardan biri – bu uyqu yoki uning yo‘qligi. Vaqti kelib, yosh ota-ona bo‘lganingizda, uyqu muammosi sizning chekingizga tushadi, yangi tug‘ilgan bolaning onasiga (yoki otasi) aylansangiz, uyqungizning miqdori farzandingizga bog‘liq. Ko‘rpani tagiga kulcha bo‘lib yotib olarsiz, ammo bola baribir bola – u tun yarmiga kelib yeyishni xohlab qoladi, qusadi, uni qayta kiyintirish kerak yoki sizning pinjingizga kirib oladi. Farzandingiz uxlagandan ko‘ra ko‘proq uyg‘oqday tuyulishi mumkin. Ammo chaqaloq ko‘p uxlaydi! Bir yoshga to‘lar chog‘ida bola sutkaning yarmidan ko‘prog‘ini uyqu bilan o‘tkazadi. Va bundan xursand bo‘ling, chunki uyqu bola miyasi rivojlanishining bir qator jihatlari bilan bog‘liq va u bolaning xulqi, ruhiy salomatligi va xotirjamligiga ta’sir qilishi mumkin.

Uyqu aslida faol jarayon bo‘lsa ham, ko‘pincha passiv mashg‘ulot sanaladi. Bola kamroq vaqt uyg‘oq tursa ham, uxlayotgan paytda uning organizmida ko‘plab jarayonlar sodir bo‘ladi. Chaqaloqlar uyqusi kattalarmikidan farq qiladi, yangi tug‘ilgan bola uyqusining o‘ziga xos xususiyatlari uning o‘rganishiga yordam berishi mumkin. Bolaning miyasi rivojlanishda davom etib, uni atrof-muhitni o‘rganishga tayyorlaydi. Tadqiqotlardan ma’lum bo‘lishicha, chaqaloqlar uyqu vaqtida atrof-muhitga reaksiyalarni o‘rganadi va ularga ishlov beradi.

Farzandim umuman uxlamaydi deb o‘ylashingiz mumkin; yoki u siz uxlamaydigan vaqtda uxlayotgan bo‘lishi mumkin (bolalari tunda faol onalar bu fikrga qo‘shilishadi). Keling, “me’yoriy” uyqu nima ekanligini ko‘rib chiqaylik. Uyqu rejimi chaqaloqlarda dastlabki 12 oyda juda tez rivojlanadi.Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar kuniga 18 soatgacha uxlaydi, shu bilan birga ularning tungi uyqu vaqti doimiy ravishda oshib boradi. Bir necha haftadan keyin farzandingiz uzoqroq vaqt uyg‘oq turishini va buning natijasida ko‘proq muddat uxlashini hamda tunlari kamroq uyg‘onishini guvohi bo‘lasiz. Ammo hamma bolalar ham bir xil emas. Ayrim bolalar ko‘proq va uzoqroq uxlaydi, boshqalari esa aksincha. Ba’zi bolalar tuni bilan uxlashga tez o‘tadi, ayrimlarga esa bu rejimga o‘tish uchun ko‘p vaqt talab etiladi yoki ular umuman tungi uyqu rejimiga o‘tishmaydi.

Oddiygina olganda, bu holatni ularning o‘ziga xos fe’l-atvori deyish mumkin: Bola yo uyg‘oq bo‘ladi, yoki uxlaydi. Ammo sezgining turli holatlari mavjud bo‘lib, bola ushbu holatlardan har kuni bir necha bor o‘tadi. Ulardan ikkitasi – uyqu holatlari. Chaqaloq ushbu holatlarning har birida vaqtining 50 %ini o‘tkazadi:

• Faol uyqu (tez uyqu sifatida ham ma’lum [ko‘zlarning tez harakatlanishi]): nafas olish bir tekis tusga kiradi, bola shovqindan seskanib ketishi mumkin.
• Chuqur uyqu (ba’zan uni tinch yoki sekin uyqu deb ham atashadi): bola harakatlanmasdan tinch yotadi; titrash va boshqa harakatlar bo‘lmaydi.

Uyg‘oq bo‘lish yoki faol holatlar ham mavjud:

• Uyquchilik: bolaning ko‘zlari yopila boshlaydi va uyquga ketadi.
• Tinch rejimi: bolaning ko‘zlari katta ochilgan, yuzi quvnoq, tanasi esa tinch bo‘ladi.
• Faol rejim: yuz va tana faol harakatlanadi.
• Yig‘lash: bola yig‘laydi, tanasi juda faol harakatlanadi.

Bolaning holatlari va signallarini o‘rganish juda muhim, chunki bu uning uyqu rejimi nozik tafsilotlarini anglashingizda va ularga javob qaytarishingizda yordam beradi.

Chaqaloqlar uyqusining umumiy modellari mavjud bo‘lsa-da, bolalarning hammasi ham bu modellarga tushavermaydi.

Uyqungiz qochib ketgandan keyin boshqa miriqib uxlolmasligingizni sezsangiz kerak. Bolaga yaxshi uyqu odatlarini singdirish uchun qo‘llashingiz mumkin bo‘lgan bir qator xulqiy aralashuvlar ham mavjud, masalan bola tinchlanishi uchun uni uyg‘oting. Uxlash paytida tinchlanish qobiliyati (tun boshida belanadi va uyg‘onsa yana uyquga ketadi) uyqu va uyg‘oqlikning sog‘lom modellarini rivojlantirish uchun asosiy omil sanaladi.

Odatda o‘zidan-o‘zi tinchlanadigan bolalar boshqalar tinchlantiradigan bolalarga nisbatan yaxshiroq uxlaydi, deb hisoblashadi. Uyg‘oqlikdan uyqu holatiga o‘tish Tinchlantirish asosan kunduzgi uyqu uchun bolaning uyqu rejimini o‘rnatish orqali yordam berishi mumkin. Kunduzgi uyqu tungi vaqtdagi uyquni yaxshilaydi va uyqu, ovqatlanish va cho‘milish rejimini shakllantiradi deyishadi.

Yo‘rgaklash haqida ham o‘ylab ko‘ring. Yo‘rgaklash (bola o‘zini xavfsizlikda his qilishi uchun mahkam qilib o‘rash) bolalarning hammasiga ham yoqmasa-da, bu usulning o‘z afzalliklari bor. Tadqiqotlardan ma’lum bo‘lishicha, yo‘rgaklash bola oldi bilan aylanib ketishiga va boshi choyshab bilan yopilib qolishiga yo‘l qo‘ymagan holda u tinchlantirishi, uxlashiga va orqa tomonida qulay yotishiga yordam berishi mumkin.

“Boladay uxlaydi” degan eski iborani qachonlardir eshitgan bo‘lsangiz, unga shubhangiz bo‘lishi aniq, chunki yangi tug‘ilgan bola hayotining dastlabki oylarida qanchalar notinch bo‘lishi sizga ma’lum. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar tun-u kun uxlaydi, uyqu-uyg‘oqlik sikli esa uning ovqatlanish, ustini almashtirilishi va bag‘ringizga olishga bo‘lgan ehtiyojlariga bog‘liq. Ammo uyqu shunchaki passiv faoliyat emas. Keyingi ovqatlanish uning tushiga kiradi, deb o‘ylarsiz, ammo, u uxlasa ham, miyasida ko‘p jarayonlar sodir bo‘lishda davom etadi.