Butun organizmning o‘sishiga asos bo‘ladigan immunitetning rivojlanishi erta bolalik davrida juda intensiv ravishda sodir bo‘ladi va taxminan 12 yoshgacha davom etishi mumkin. Ovqat hazm qilish tizimi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan ichaklar ham immunitet tizimining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. U organizmning barcha immun hujayralarining 70–80% gacha bo‘lgan qismini o‘z ichiga oladi va ichak mikrobiotasi, ya’ni oshqozon-ichak traktining murakkab ekotizimini tashkil etuvchi mikroorganizmlar to‘plami immunitetning rivojlanishi jarayonida muhim ahamiyatga ega.

Ichak mikrobiotasi juda ko‘p funksiyalarga ega va uning foydali bakteriyalari immunitet tizimining rivojlanishini rag‘batlantiradi. Tug‘ilgandan boshlab ichak mikrobiotasi tarkibining to‘g‘ri shakllanishi organizmning to‘g‘ri ishlashi uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega va bu jarayonga, o‘z navbatida, ko‘plab omillar ta’sir qiladi.

Chaqaloq tug‘ilganda uni o‘rab turgan muhit butunlay o‘zgaradi: shu paytgacha homila tanasi mikroorganizmlar kam ta’sir qiladigan joy bo‘lmish ona qornida rivojlangan. Chaqaloq tug‘ilishi bilan hamma joyda keng tarqalgan mikroorganizmlar bilan aloqaga kirisha boshlaydi: onasining terisida, buyumlarda, havoda, shuningdek, tibbiyot xodimlarida.

“Ichak mikrobiotasi immun tizimining rivojlanishiga, oziq moddalarining so‘rilishiga, moddalar almashinuviga va kasallik qo‘zg‘atuvchilardan himoyalanishiga ta’sir ko‘rsatib, organizm gomeostazini saqlashga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Yangi tug‘ilgan chaqaloq ichak mikrobiotasining shakllanishi tashqi muhit, gormonal o‘zgarishlar, onadagi ichak mikrobiotasining tarkibi, irsiy omillar va immunitet tizimining ishlashi bilan bog‘liq omillar bilan o‘zaro ta’sirga asoslangan o‘ta dinamik jarayondir. Hayotning dastlabki yillari — ichak mikrobiotasi tarkibidagi eng kuchli o‘zgarishlar davridir, shuning uchun bola hayotining dastlabki 1000 kuni (urug‘lanish paytidan boshlab hisoblanadigan) davri uning sog‘lig‘ining dasturlash davri deb hisoblanadi”, — deya tushuntiradi tibbiyot fanlari doktori, professor Yan Mazela.

Yosh bolaning ichak mikrobiotasini shakllantirishga ta’sir qiluvchi omillarga quyidagilar kiradi:

• homiladorlikning davomiyligi;

• tug‘ilish tarzi;

• ona mikrobiotasining tarkibi;

• ona va bolaning ratsioni;

• ehtimoliy kasalxonaga yotqizish va uning davomiyligi;

• qo‘llanadigan dorilar, shu jumladan antibiotik terapiyasi;

• kasalxonadagi sharoit.

Tabiiy tug‘ilgan chaqaloq immunitet tizimi uchun qo‘shimcha yordam oladi. Tabiiy tug‘ish paytida u onaning mikrobiotasi bilan bevosita aloqada bo‘lib, o‘z mikrobiotasini uning oshqozon-ichak va jinsiy a’zolaridan bakteriyalar bilan boyitadi. Aynan onaning ichak mikrobiotasi yangi tug‘ilgan chaqaloqning ichaklarini to‘ldiradigan mikroorganizmlarning asosiy manbayi bo‘lib, bu jarayonda ishtirok etadigan birinchi foydali bakteriyalardan biri Bifidobacterium turidagi bakteriyalardir. Ular erta bolalik davrida ichak mikrobiotasini shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydi, deb hisoblanadi.

“Tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, tug‘ilish tarzi ham ichak kolonizatsiyasiga, ham yangi tug‘ilgan chaqaloqning tanasidagi boshqa asosiy jarayonlarga sezilarli ta’sir qiladi. Chaqaloqlar vaginal tarzda tug‘ilganda ularning mikrobiotasi onaning jinsiy yo‘llari va ichaklari mikrobiotasining tarkibiga mos keladi. Kesarcha kesish yo‘li bilan tug‘ilgan chaqaloqlarning ichak mikrobiotasi onasining teri mikrobiotasiga xos bo‘ladi. Aftidan, shuning uchun faqat ratsionga pre- va probiotiklarni kiritish yangi tug‘ilgan chaqaloqning ichak mikrobiotasini tabiiy ravishda tug‘ilgan chaqaloqlarda kuzatiladigan darajaga o‘zgartirishi mumkin. Xususan, kesarcha kesish yo‘li bilan tug‘ilgan chaqaloqlarning ichak mikrobiotasi profilini yaxshilashi mumkin bo‘lgan bakteriyalar — bu Bifidobacterium bakteriyalar turi, shu jumladan klinik sinovlardan o‘tgan Bifidobacterium breve turlari”, — deb tushuntiradi tibbiyot fanlari doktori, professor Yan Mazela.

Zamonaviy ilm-fanning yutuqlari kesarcha kesish yo‘li bilan tug‘ilgan bolalarning ichak mikrobiotasini qo‘llab-quvvatlash usullarini ishlab chiqishga imkon berdi. Ulardan biri tug‘ilgandan keyin bolaning to‘g‘ri oziqlanishidir. Mutaxassislar yangi tug‘ilgan chaqaloqqa ona sutini berishni maslahat berishadi, ammo tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kesarcha kesish yo‘li bilan tug‘ilish sutning kechikishi yoki emizish bilan bog‘liq boshqa qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin. Bunday hollarda akusher yoki ko‘krak suti bilan oziqlantirish bo‘yicha maslahatchining yordami foydali bo‘lishi mumkin. Biroq ba’zan mutaxassislarning yordamiga qaramay, laktatsiyani saqlab qolish imkoni bo‘lmaydi. Bunday hollarda siz bolaning ehtiyojlariga javob beradigan sutni pediatr bilan birga tanlashingiz kerak.

Agar tug‘ilish kesarcha kesish orqali amalga oshirilgan bo‘lsa va ona ko‘krak suti bilan oziqlantirishga qodir bo‘lmasa, ratsionga bozorda mavjud bo‘lgan, kesarcha kesish yo‘li bilan tug‘ilgan bolalar uchun ishlab chiqilgan — yangi tug‘ilgan chaqaloq tabiiy tug‘ilish paytida onadan oladigan Bifidobacterium turidagi bakteriyalar qo‘shilgan sutni kiritishni o‘ylab ko‘rish kerak.